Zeka Nedir ?
Yapay Zeka, bir bilgisayarın veya bilgisayar gözetimli bir makinenin insana has nitelikleri sergileyebilmesidir. Mesela,
- Akıl yürütme,
- Anlam çıkarma,
- Genelleme yapma,
- Hatırlama, tanıma
- Geçmiş deneyimlerden öğrenme
bu niteliklerden sadece bir kaçıdır. Çok genel bir tanım yapmak gerekirse ,
Yapay zeka akıllı davranışlar üzerine bir çalışmadır.
Tüm bunlardan önce şunu söylemek gerekir. Yapay zekayı yapabilmek için önce doğalının tam olarak ne olduğunu anlamamız gerekir.
Doğal Zeka, çok farklı tanımlar olmakla birlikte kısaca, insana has olduğunu varsaydığımız yüksek zihinsel aktiviteler olarak tanımlayabiliriz. Buna ek olarak da farklı zeka türlerinden söz edilmektedir. Prof. Howard Gardner çoklu zeka kuramını öne sürmüştür. Bu kuram 8 zeka tüürnden söz eder.
- Dilsel Zeka : Konuşma ve yazmada sözcükleri etkili kullanma. Politikacılar, yazarlar..
- Sosyal Zeka : İnsanların duygularını anlayabilme. Danışmanlar; Politik,siyasi liderler…
- Mantık-Matematik Zekası : Sebep sonuç ilişkisi kurabilme, sıralı düşünebilme. Matematikçiler, yazılımcılar, bilim adamları…
- Mekansal Zeka : Nesneleri uslarında canlandırabilme, 3 boyutlu düşünebilme. Ressam, mimar…
- Dışa dönük Zeka : Kendini ifade etmede bedenini kullanma. Oyuncular ,sporcular, dansçılar…
- İçe dönük Zeka : Kendini tanıma, idare etme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Psikolog vs.
- Doğal Zeka : Hayvanlara, çevreye diğerlerinin aksine daha fazla ilgi duyar. Hayvanseverler, çevreciler vs.
Bunlara ek olarak Duygusal Zeka, Ruhsal Zeka gibi kuramlarda ortaya atılmıştır. Dolayısıyla bir insanın zeki olup olmaması tek bir koşula bağlı değildir. Önemli olan hangi zeka türüne ne seviyede sahip olduğudur.
Birçok zeka türü olmasına rağmen bunların hepsinin temelinde yatan şeyin “bilgi” olduğu su götürmez bir gerçektir. Peki bilgi nedir?
Bilgi, duyu organlarıyla bir model şeklinde alınan ve daha sonra gerektiğinde kullanılan bir olgudur.
Zekanın ne olduğunu umarım bir nebze de olsa açıklayabilmişimdir. Şimdi ise sormamız gereken soru: Zeka seviyesi nasıl ölçülür ?
Fransız psikolog, Alfred Binet zeka ölçeği denen bir kavramı öne sürmüştür. Binet-Simon Metrik Ölçeği çocuğun yaşına göre (6-18 yaş) derecelendirilmiş bir takım problemler içerir. Sonuç olarak çocuğun zeka yaşı bulunur. Buna ZB (Zeka Bölümü-IQ) denir.
ZB = (AKIL YAŞI / TAKVİM YAŞI) * 100
şeklinde hesaplanır. Fakat şunu söylemek gerekir ki, zeka testleri görecelidir. Çünkü aynı testi yetişkin bir insana ve bir çocuğa yaptığımızda haksız sonuçlar çıkabilir. Coğrafi bölge farklılıkları dikkate alınmalıdır tabi. Örütbağ da bir takım resimler yer alıyor “IQ score” diye. Bunlar kesinlikler adaletsiz sonuçlardır. Ülkelerin zeka ortalamları çıkarılıp bir renklendirme yapılmıştır. Eğer bu test adaletli olsaydı dünya tarihi boyunca bir türlü altedilemeyen milletlerin bulunduğu coğrafyalar gerizekalı ( 🙁 ) renklerle işaretlenmezdi.
Başka bir örnek verecek olursak yine bir takım insanları gerizekalı veya embesil diyerek aşağılanmış sonraları zekilere taş çıkartacak biçimde harikulade işler yapmıştır bu insanlar. Bu açıdan bakıldığında bu testlerin tam bir ölçek olduğunu söylemek hatalıdır. Beyin ağırlıklarını karşılaştırmaya kalkanlar da yine kötü sonuçlarla karşılaştırmışlardır. Çükü filin beyin ağırlığı 10 kg, bir farenin vücut ağırlığının kaç katıdır kim bilir. Ama kabul edilen bir gerçek var ki fareler fillerden daha akıllı davranışlar sergilemektedir.
Diğer bir zeka ölçme yöntemi ise beyin ağılığını vücut ağırlığına oranlamaktır. Fakat bu da birtakım çelişkili sonuçlar doğurmuştur.Bu oran bir maymun türünden insanınkinin yaklaşık 3 katı çıkmıştır. Farklı türler dikkate alınarak bir sıralama yaparsak beyin ağırlığı – vücut ağırlığı arasında ilginç bir ilişki bulunmuştur.
logE = logk + (2/3) * logP
P = Vücut Ağırlığı, E = Beyin Ağırlığı, k = Beyin gelişim derecesini gösteren katsayı
Tüm bu değerlendirmeleri yaptıktan sonra şunu söyleyelim. Beyin bir bütün olarak çalışır ve zeka, beyindeki nöronların birbirleriyle olan bağlantısına bağlıdır. Nöral bağlantılar ne kadar iyi ve işbirlikçi ise o kadar gelişmiş bir zekaya sahibiz demektir.