Hafif Silah Test Atışlarında Optimum Verimin Sağlaması İçin Deney Tasarımı (Design of Experiment) Kullanımı

Reading Time: 10 minutes

Çalışmanın amacı; silah sistemi test atışlarında çevresel faktörler de dahil olmak üzere atışa etki eden birçok değişkenin aynı anda hesaplamalar içine dahil edilerek en doğru mühendislik hesaplamalarının yapılabilmesinin sağlanmasıdır. Bunu yaparken gerek örneklem seçiminde gerekse birçok parametrenin aynı anda kullanımının sağlanması noktasında Deney Tasarımı (DoE) Taguchi Metodunun yeteneklerinden istifade edilerek örnek bir çalışma ortaya konulacaktır. Ortaya konulan çalışma hem test atışları için uygulanması gereken sayının azaltılması ile verim sağlayabilecek hem de birçok parametrenin aynı anda uygulanabilmesine olanak sağlayacaktır. Çalışma, Kalite ve Uygunluk Değerlendirme Mühendisliği tarafından kullanılan bu ve benzer tekniklerin deney olarak değerlendirebileceğimiz test atışlarının verimliliği ve etkinliğini artırmada faydalı olabileceğini göstermesi bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Deney Tasarımı, Taguchi Metodu, Test Atışları, Silah Sistemleri

DESİGN OF EXPERİMENT (TAGUCHİ METHOD) USAGE FOR PROVİDİNG OPTİMUM EFFİCİENCY İN LİGHT WEAPON TEST SHOOTİNGS

Abstract

The purpose of the study was putting a light weapon test shooting sample work able the most certain engineer calculation that influential for strike could achive besides environmental factors, a lot of variables included at the same time. When making this, exhibiting a sample study that utilize the ability of Taguchi Method (DoE)( both sampling selection and working with a lot of parameters at the same time) will be used. Study that presented both yield with reducing the number of shoots must applied and lots of parameters could use at the same time. Study, submit an importance for this and congenerous technics of Quality and Conformaty Engineering could be usefull for productivity and efficiency of test shootings that acceptable as an experiment.

Key Words: Design of Experiments, Taguchi Method, Test shootings, Weapon Systems, Design Of Experiment (DoE)

GİRİŞ

Sürdürülebilir kalkınma, mevcut ihtiyaçları gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesine engel olmadan karşılayarak kalkınmaktır. Sürdürülebilir kalkınmanın çevresel (iklim ve etkileri), ekonomik (etkinlik) ve sosyal (adalet) boyutları bulunmaktadır. Kısaca gelecek nesillerin yaşama yeteneğini tehlikeye atmadan bugünkü ihtiyaçları karşılamak şeklinde özetlenebilir. Ülkenin varlığını idame ettirebilmesinde sürdürülebilir kalkınmanın yeri büyüktür. Sürdürülebilir kalkınma ancak verimlilikle mümkündür. Verimlilik için yapılacak her çalışma sürdürülebilir kalkınmaya hizmet eder.

Verimlilik, ülkelerin ekonomik kalkınmalarını sürdürebilmeleri açısından büyük önem taşır. Verimlilikte meydana gelen artışlar, reel gelir seviyesini artıracak, satın alma gücü ve yatırımların artmasını sağlayacak ekonomik kalkınmaya büyük ölçüde katkıda bulunacaktır. Verimlilik ve hayat kalitesi birbirinden ayrılmaz derecede bağlantılıdır; çünkü verimlilik, uzun dönemde nüfusun hayat standardını belirleyen ana faktördür. Daha çok çıktıyı daha az girdi kullanarak, hatasız olarak bir seferde üretmek organizasyonlar için daha fazla kazanç, gelecek nesiller için de kullanabilecekleri daha fazla kaynak anlamına gelir. ^[1]http://www.unido.org/environment.html Kasım, 2016

Gittikçe artan rekabet ortamında, verimliliği artırmayı temel hedeflerden biri olarak seçmeyen kuruluşların da uzun vadede ayakta kalabilmeleri ve rekabet edebilmeleri oldukça zorlaşacaktır. Verimliliğin düşmesi, firmaların pazar payının, satışlarının ve karlılığının azalması sonucunu doğuracak, bu da ülke ekonomisine olumsuz etkiler getirecektir. Bu nedenle verimlilik, işletme performansının en önemli göstergelerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. ^[2]Pande S. Peter, Neuman Robert P., Cavanagh Roland R., Six Sigma Yolu, Klan Yayınları, sf.9, 2003.

Gün geçtikçe azalan kaynaklardan faydalanarak çoğalan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak için verimlilik ve kalite kavramlarına önem vermek gerektiği konusunda hareket eden gelişmiş ülkeler seviyesine gelebilmek, bu iki kavrama gereken önemi vermek ve verilen değeri harekete dönüştürebilmek ile mümkündür. ^[3]Akdere Haluk, Enerji Verimliliğinde Kalite Mühendisliği Uygulamaları, Hacettepe Y.L.Bitirme Projesi, sf.1, 2017

Verimlilik ve kalite için yapılacak çalışmalarda verilerin işlenmesi esasına dayalı metodoloji ve teknikler uygulamak son derece önemlidir. Zira gelişmiş ülkeler bu şekilde yapmaktadırlar. Bunun için geliştirilen metodlar ve teknikler dünya literatüründe yerini almıştır. Bunların öğrenilerek uyarlama yapılması sayesinde kalite ve verimlilik düzeylerinin belirlenmesi ve geliştirlmesi mümkün olacaktır. Bu tekniklerden biride deney tasarımı Taguchi Metodudur.

Deney tasarımı, 1920’lerde, İngiliz istatistikçi Sir Roland Fisher tarafından, tarım alanında araştırmalar yaparken bulunmuş ve geliştirilmiştir. Yöntem kısa süre içinde Amerika’da tarım sektöründe üretimin geliştirilmesi için yoğun olarak uygulanmış ve Amerika’nın bu alanda dünyada lider konumuna gelmesinde büyük katkıda bulunmuştur. Tarım alanında, çeşitli gübre ve dozları ile iklim koşullarının ve sulama düzeyinin çeşitli ürünlere olan etkilerini belirlemek üzere uygulanmıştır. Deney Tasarımı, daha sonra kimya ve ilaç sektöründe de uygulanmış olmasına rağmen, imalat sektöründe uygulamaları 1970’lere kadar son derece kısıtlı kalmıştır. Amerika’da imalat sektörü, 1980’lerin başında, deney tasarımını, o tarihlerde Japonya’da profesör Geniçi Taguchi’nin önderliğinde yoğun ve etkili olarak uygulamaktaydı. Taguchi, deney tasarımna kuramsal yenilikler getirmemiştir. Ancak, üretimdeki uygulamalarla yenilikler yapmış ve başarılı uygulamalarla yöntemin imalat sektöründe kabul görmesini sağlamıştır.

Japonya’da, yılda bir milyondan fazla istatistiksel olarak tasarlanmış deneyin uygulandığı söylenmektedir. Örneğin, Japon Fuji firmasını 1980’lerin ortasında ziyaret eden bir Amerikan heyeti, Fuji Firmasında 100 adet faktörün film kalitesine olan etkisini birlikte incelendiği bir deneyin uygulandığını gözlemlemiştir. 1980’lerin başında Profesör Taguchi’nin Amerika’da verdiği seminerlerden sonra, deney tasarımının eğitimi ve uygulaması Amerika’da da hızla yaygınlaştı. Bugün dünyanın hemen hemen her ülkesinde deney tasarımı eğitimleri verilmekte ve yöntem üretimde uygulanmaktadır. ^[4]Şirvancı METE, Kalite İçin Deney Tasarımı “Taguçi Yaklaşımı”, sf.13, Literatür Yayınları, 1997

YÖNTEM

DENEY TASARIMINDA TAGUCHİ METODU

Taguchi’nin kayıp fonksiyonuna göre; kaliteyi ve verimi artırmak dolayısıyla maliyetleri (verimin sağladığı dışında kalitesizlik maliyetide hesap edilmelidir.) düşürmek için üretim ve hizmet sisteminizi sürekli ve sonsuza kadar geliştirilmesi gereklidir.

                           Şekil 1: Taguchi’nin kayıp fonksiyonu

Taguchi’ye göre, kayıp her zaman vardır ancak üretilen değer hedeften uzaklaştıkça kayıp karesel olarak artar. Kaybı azaltmak için kaliteyi sürekli ve sonsuza kadar geliştirmek diğer bir deyişle varyasyonu azaltmak gerekmektedir.

Taguchi’nin modelini atış için uygularsak;

Atıcı A’nın ortalaması hedefte ancak varyansı büyük, Atıcı B’nin ortalaması hedefin üstünde ancak varyansı küçüktür. Bunu normal dağılım eğrisiyle şu şekilde gösterebiliriz.

                                  Şekil 2: Atışların Normal Dağılım Eğrisi İle Gösterimi

Taguchi’nin üretim kalite sistemine geri dönersek, pazar araştırması ile ürün ve üretim prosesinin geliştirilmesi sırasında gerçekleştirilen kalite faaliyetlerini off-line kalite kontrol olarak tanımladığını görürüz. Bu faaliyetler ürüne doğrudan müdahale yerine üretim başlamadan önce tasarım aşamasında gerçekleştirilir. Ürünün imalatı sırasında ve sonrasındaki kalite faaliyetleri ise on-line kalite kontrol faaliyetleri şeklinde tanımlanır. İstatistiksel proses kontrolleri ve çeşitli muayeneler bu kapsamdaki faaliyetlerdir. Deney Tasarımı, Taguchi’nin kalitesisteminde off-line kalite kontrol içinde yer alır. Taguchi off-line kalite kontrolü Ürün Tasarımı ve Prose Tasarımı olarak ikiye ayrılmaktadır. Kalite sağlama aşaması olarak hem ürün tasarımı için hem de proses tasarımı için üç kalite aşaması tanımlanmaktadır. Bunlar; Sistem Tasarımı, Parametre Tasarımı ve Tolerans Tasarımıdır.

Taguchi’ye göre, ürünün kalitesini iyileştirmede en belirleyici çalışmaların yapılabileceği aşama, hem ürün hem de proses tasarımı için parametre tasarımı aşamasıdır. Ürün parametre tasarımında; ürün parametrelerinin malzeme formulasyon değerleri, çeşitli boyutlar yüzeysel özellikleri gibi optimal değerlerin belirlenmesi gerekmektedir. Parametrede amaç üründe ortaya çıkabilecek farklılığı (varyasyonu) asgariye indirerek, ürünün hem imalat hem de hayat boyu maliyetini azaltmaktır. Proses parametre tasarımı, kontrol edilebilen imalat proses parametreleri (hat hızı, fırın sıcaklığı, çeşitli basınçlar ve süreler) için optimal düzey ve ayarların belirlenmesidir. Her iki parametre tasarımında da amaç, üründe ve proseste , varyasyon (hedef değerden farklılık yani kalitesizlik) yaratan ve kontrol edilemeyen faktörlere karşı kontrol edilebilen faktörlerin (parametrelerin) değerlerinin optimal seçilerek ürün ve prosesteki varyasyonu en aza indirmektir. Taguchi bu amaçla yapılan ürün ve proses tasarımına ROBUST tasarım demiştir. Burada robust, kontrol edilemeyen faktörlere örneğin nem, toz, ısı gibi çevre koşullarına, müşteri kullanımındaki farklı uygulamalara ve malzemedeki farklılıklara karşı duyarsız, yani onlardan etkilenmeyen, ürün ve proses anlamında kullanılmaktadır. Optimal değerlerin belirlenmesi ve optimal ayarların yapılması gereken çok sayıda faktör bulunmaktadır. Üstelik bu faktörlerin birçoğu birbiri ile etkileşim halindedir. Bu kontrol edilebilen ve edilemeyen faktörlerin ürün ve ürün performansına olan etkilerinin belirlenebilmesi için en etkin yöntem deney tasarımı yöntemidir. ^[5]Şirvancı METE, Kalite İçin Deney Tasarımı “Taguçi Yaklaşımı”, sf.15, Literatür Yayınları, 1997

Deney tasarımı aracılığıyla, birçok faktörün ürün üzerindeki etkisini ekonomik olarak (düşük maliyetle) belirlemek ve varyasyon yaratan faktörlere karşı önlemleri tasarım aşamasında almak mümkün olmaktadır.

DENEY TASARIMI TAGUCHİ METODUNUN HAFİF SİLAH ATIŞLARINDA KULLANIMI

1. DENEYİN PLANLANMASI:

1.1. Ana Fonksiyonun Belirlenmesi: Yapılan atışın hedefin orta noktasına olan yakınlığı ele alınarak yapılacak hesaplamada S/N oranını minimize etmek suretiyle (Küçük olan daha iyidir) elde edilecektir.

1.2. Yan Etkilerin ve Başarısızlık Türlerinin Belirlenmesi :

a. Mengeneyle sıkıştırılanırılan tabancanın geri tepmesinin, tabancayı tutmak için harcanan kuvvetten fazla olması nedeniyle mengeneden kurtulması ve ters kuvvetin etkisiyle atıcıya zarar vermesi,

b. Belirlenen kafile mühimmatın özelliğini yitirmiş olması nedeniyle sıhhatli bir netice vermemesi.

c. Silahların bakımsız olmaları nedeniyle namluda birikmiş barut gazına ait kirlerin atışı olumsuz etkilemesi.

1.3. Gürültü Faktörlerinin Belirlenmesi:

a. Harici : hava sıcaklığı, nem, mühimmatın özelliğini yitirmiş olması,

b. Birimden birime değişkenlik: Tetik boşluğunun silahtan silaha fark göstermesi, silahın geri tepmesinin farklı olması nedeniyle kurulan sisteme farklı kuvvetler uygulamasından kaynaklanabilecek etkiler,

c. Yıpranma: Namlu ömrünün azalması nedeniyle oluşabilecek etkiler, şarjör deformasyonuna ait olumsuzluklar.

1.4. Test Koşullarının Belirlenmesi:

Atış üzerindeki insan faktörünün (duruş pozisyonu, nefes alıp verme, kol gücü ve tutuş şekli ) etkisini azaltmak için kullanılan tabancalar mengeneye sabitlenmiştir.

Çevresel faktörlerin (rüzgar,yağmur,ses) etkilerinin azaltılması için yarı kapalı yerde atış yapılmıştır.Hava sıcaklığı, nem oranı için belirlenen deney koşulları normal şartlar olarak değerlendirilmiştir. Mühimmatların özelliklerini yitirmemiş olması durumuna özen gösterilmiştir. Hatasız silah, şarjör ve mühimmat kullanılmıştır.

Atış istatistiklerinin sıhhatli olması için her kafileden (1997-2007-2015) her tip silah ile üçer mermi atılmasına karar verilmiştir.

1.5. Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi:

a. Kullanılacak silahların bütün mühimmatlar ile atış yapabilmesi,

b. Tabancanın tutukluk yapmaması,

c. Bütün hava şartlarında silahların atış yapabilmesi,

ç. Silahların sıfırlamalarının fabrika çıkışı şartlarından itibaren uygun olması,

d. Her kafile mühimmatın aynı barut imla hakkına sahip olmasıdır.

1.6. Amaç Fonksiyonunun Belirlenmesi:

Kullanılan hedefin orta noktasına en yakın şekilde vurabilmektir. Bu nedenle küçük en iyidir tipi fonksiyon kullanılacaktır. Amacımız hedefe yakın olmaktır. Küçük daha iyidir uyguladığımız için ölçeklendirme faktörü mevcut olmaması nedeniyle amaç fonksiyonumuz S/N fonksiyonunu minimize etmektir.

η=−log

1.7. Kontrol Faktörlerinin Belirlenmesi:

a. Namlu Sıcaklığı ;15,35,55 santigrat derece olarak alınmıştır.

b. Ölçümler 0-55 derece arasında ölçüm yapabilen Visio Focus marka ısı ölçer ile ölçülmüştür.

c. Mühimmatın Kafile Farkı; 1997 – 2007 – 2015 senelerine ait MKE mermiler kullanılarak elde edilmiştir.

ç. Tabancaların Nesil Farkı; Deneyde 1, 2 ve 3’üncü nesil tabancalar kullanılmıştır. Tabancalara ait özellikler ve fiyatları şu şekildedir.(Markaları belirtilmemiştir.)

1) Tabanca 1, 1’inci Nesil, 1000gr, menşei ABD, ölçüleri 207-35, 

2) Tabanca 2, 2’nci Nesil, 950gr, menşei Türkiye, ölçüleri 198-33, 

3) Tabanca 3, 3’üncü Nesil, 710gr, menşei Türkiye , ölçüleri 180-34, 

1.8. Matris Deneyin Tasarlanması:

3 faktörlü 3 seviyeli bir deney yapılmasına karar verilmiştir. Serbestlik derecesini hesaplayacak olursak; S.D = (3-1)x3 + 1 =7’dir. Faktör ve seviyelerimize en yakın dizi L9 dizisidir.

---

                              Şekil 3: Standart Ortogonal Diziler

L9 matrisi seçiminden sonra bir faktörüm tabloya göre eksik olduğu için en sağdaki sütun boş bırakılarak ortagonallik bozulmadan deneyimizi yapabiliriz. ^[6]Montgomery, D.C.(2013). Design and analysis of Experiments, six edition, 554-570

      Şekil 4: L9 Ortogonal Dizisi

2. DENEYİN YAPILMASI:

2.1 Matris Deneyin Yapılması:

Deney Numarası	Kafile Numarası	Sıcaklık	Nesil
1	1997	15	1
2	1997	35	2
3	1997	55	3
4	2007	15	2
5	2007	35	3
6	2007	55	1
7	2015	15	3
8	2015	35	1
9	2015	55	2

Şekil 5: Matris Tablosu

a) Bütün silahlar ile her kafileye ait üçer mermiden 9 mermi ile atış yapılmıştır.

b) Bir şarjör 15+1 mermi almaktadır. Kalan 6 mermi (3 + 3) namluların ısıtılması ve namlu ısısının deney koşullarına getirilmesi için kullanılmıştır.

c) Deney nesil sırasına göre tabloda uygun olan deney koşullarına uyularak yapılmıştır.

Bütün atış yapılan silahlar mengene ile sabitlenmiştir.

ç) Birinci nesil tabanca ile sırasıyla 1, 8 ve 6’ncı deneyler yapılmıştır.

                                 Resim 1: 1’inci nesil tabanca ile vuruşlar

Sırasıyla 1 ile işaretlenmiş olanlar 1997 tarihli kafile mühimmatlar, 2 ile işaretlenmiş olanlar 2007 tarihli kafile mühimmatlar, 3 ile işaretlenmiş olanlar ise 2015 tarihli kafile mühimmatlardır.

d) İkinci nesil tabanca ile sırasıyla 4, 2 ve 9’uncu deneyler yapılmıştır.

                                 Resim 2: 2’nci nesil tabanca ile vuruşlar

Sırasıyla 1 ile işaretlenmiş olanlar 1997 tarihli kafile mühimmatlar, 2 ile işaretlenmiş olanlar 2007 tarihli kafile mühimmatlar, 3 ile işaretlenmiş olanlar ise 2015 tarihli kafile mühimmatlardır.

d) Üçüncü nesil tabanca ile sırasıyla 7, 5 ve 3’üncü deneyler yapılmıştır.

                                 Resim 3: 3’üncü nesil tabanca ile vuruşlar

Sırasıyla 1 ile işaretlenmiş olanlar 1997 tarihli kafile mühimmatlar, 2 ile işaretlenmiş olanlar 2007 tarihli kafile mühimmatlar, 3 ile işaretlenmiş olanlar ise 2015 tarihli kafile mühimmatlardır. Her üç atışın orta noktasının beyaz kare alana mesafesi ölçülerek veriler alınmış olup hesaplamalar buna göre yapılmıştır. Her atışın orta noktaya uzaklığı ölçülerekte hesaplamalar yapılabilirdi. Deneylerde namlunun istenilen sıcaklığa ulaşması için hedef dışına toplam 18 atış yapılmıştır.

3. SONUÇLAR VE BULGULAR:

3.1. Deneyin Maliyeti:

a) Deney sonucunda toplam 15×3 =45 adet mermi atılmıştır. 27 tanesi deney için geri kalan 18 tanesi namlunun istenilen seviyeye ulaşması için kullanılmıştır.

b) Analizlerin yapılması için Minitab programı deneme sürümü kullanılmıştır.

c) Silahların sabitlenmesi için kullanılan mengeneye ve deney için kullanılan diğer malzemelere herhangi bir ödeme yapılmamıştır.

3.2 Bulgular:

Deney Numarası	Kafile Numarası	Sıcaklık	Nesil	Hedefe Uzaklık (mm)
1	1997	15	1	21
2	1997	35	2	48
3	1997	55	3	16
4	2007	15	2	23
5	2007	35	3	16
6	2007	55	1	17
7	2015	15	3	9
8	2015	35	1	6
9	2015	55	2	16

Şekil 6: Veri Tablosu

LEVEL	KAFİLE NUMARASI	SICAKLIK	NESİL
1	-28,05	-24,25	-22,21
2	-25,31	-24,42	-28,31
3	-19,58	-24,26	-22,42
Delta	8,47	0,17	6,11
Rank	1	3	2

Şekil 7: Gürültü/Sinyal Oranları Karşılık Tablosu

LEVEL	KAFİLE NUMARASI	SICAKLIK	NESİL
1	28,33	17,67	14,67
2	18,67	23,33	29,00
3	10,33	16,33	13,67
Delta	18,00	7	15,33
Rank	1	3	2

Şekil 8: Ortalamaların Karşılık Tablosu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Şekil 9: Ortalama Sinyal/Gürültü Oranlarının Temel Etkisi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 10: Veri Ortalamaların Temel Etkisi

3.3 Sonuç:

a) Çıkan verilere göre incelememiz sonucunda sıcaklığın atışa önemli bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

b) En iyi faktör seviyelerini belirleyecek olursak;

Mühimmat olarak 3. seviyenin

Sıcaklık olarak 1’nci ve ya 3’üncü seviyelerin

Nesil olarak 1’inci ve 3’üncü seviyelerin seçilebileceğine karar verilmiştir.

3.4 Deneyin Doğrulanması:

Deneyin doğrulanmasında ANOVA kullanılmış olup bulgular şu şekildedir.

Faktör	1	2	3	Serbestlik Derecesi	Sum of Squares	Mean of Squares	F
Kafile	-28,05	-25,31	-19,58	2	112,07	56,034	11,27
Sıcaklık	-24,25	-24,42	-24,46	2	0,0546	0,0273	–
Nesil	-22,21	-28,31	-22,42	2	71,94	35,97	7,23
Error				2	19,848	9,924
Toplam					203,931
(Error)				(4)	19,902	4,97

Şekil 11: ANOVA Tablosu

Faktör seviyelerine göre Sinyal/Gürültü Oranı -24,21’dir.

Faktör	Seviye	Hedefe Yakınlık
		S/N	F
Kafile	A1:1997	-28,05	11,27
	A2:2007	-25,31
	A:32015	-19,58
Sıcaklık	B1:15	-24,25	–
	B2:35	-24,42
	B3:55	-24,26
Nesil	C1:	-22,21	7,23
	C2:	-28,31
	C3:	-22,42
Overal Mean		-24,31

Şekil 12: Faktör Etkilerinin Özeti

Yapılan deney doğrulaması sonucunda sıcaklığın etkisinin olmadığı en etkili faktörün mühimmat yılı olduğu, daha sonra kullanılan nesile göre silah cinsi olduğu tablolardan anlaşılmaktadır. Bu nedenle 2015 yılı mühimmat A3, Sıcaklığın etkisi olmadığı için B1, Nesil farkında 1’nci nesil silahın değerinin (yabancı menşei olması nedeniyle) fazla olması ve 3’üncü nesil silahın değerinin yerli ve milli olması nedeniyle C3’ün seçilmesine karar verilmiştir.

A3B1C3 seviyeleri kullanılarak yeniden atış yapılmıştır.

                                                            Resim 4: Doğrulama Atışı

Deney sonucunda optimum faktör seviyeleri ile yapılan atış sonucunda hedef tam başarı ile vurulmuş, İstenilen hedefe ulaşılmıştır.

Böylelikle Deney Tasarımı (DoE) ve ortogonal dizilerin kullanımıyla Taguchi Metodunun hafif silah sistemleri atışlarında gerek atış test maliyetlerinin düşürülmesinde gerekse birçok kalite karakteristiği ve değişkenin aynı anda ölçülerek en doğru kararın verilmesinde etkin olduğunu deneyimlenmiş oldu.

“Ölçmeden bilemezsin bilmeden süreci yönetemezsin” düsturuyla analitik neticeler alma noktasında sadece tecrübi faktörlerin değil modern çağın gerektirdiği istatistiksel çözümlemelerden istifade edilmesi gerektiği aşikardır. Bunun ötesinde, burada zikredilen temel mantığın bilgi çağının gerektirdiği yazılımsal uygulamalara tatbiki ile başarılı neticelere ulaşılacağı son derece olasıdır.