İlk NFT’ni Oluşturmak: Bölüm 1 – Blockchain’i anlamak
NFT dediğimizde akla yüksek fiyata satılan maymun fotoğrafları ve Cem Yılmaz’ın satışını gerçekleştirdiği bir sonraki filminin fotoğrafları gelebilir. NFT nedir? diye sorduğumuzda aklımıza birşeyi satın aldığının dijital ortamda ıspatı gibi açıklayabiliriz.
Peki nedir bu NFT? Blockchain ile ne alakası var? Soğuk cüzdan ile başlayan kayıt zinciri (blockchain) yolculuğu şimdi de farklı kayıtzincirleri, cüzdanlar ve NFT’ler ile devam ediyor. Bu yazının 2 bölüm olmasını planlıyorum; işin mantığını anlattığım birinci bölüm ve NFT’nin yaratılmasını içeren ikinci bölüm. Umarım olabildiğince sade anlatabilirim.
Yazının geri kalanında blockchain yerine kayıt zinciri kelimesini kullanacağım şimdiden bilgisini vereyim. Her kayıt zincirinin farklı amaçları var. Bitcoin kayıt zinciri tamamen bitcoin transferi üzerine olan bir kayıt zinciri iken Ethereum üzerinde akıllı kontratların çalıştığı bir kayıt zinciri. Şu iyidir veya bu kötüdür den ziyade ikisi çok farklı amaçlara hizmet etmekte.
Ben iş olarak bir alanda uzmanlaşmayı ve en iyi olmayı tercih eden birisiyim. Bir alanda gerçekten iyi yazılımları da hayatıma entegre etmeyi severim. O sebeple parasal konularda bitcoin tartışmasız lider ama ethereum’u da farklı kılan yapısını göz ardı etmemek gerek; akıllı kontratlar.
NFT diye bahsettiğimiz nesneler de akıllı kontrat nesneleri diyebiliriz. Kendi “token” lerini barındıran ve Ethereum kayıt zincirinde bulunan nesneler. Fiziksel olarak kıyaslayacak olursak Bitcoin 2009 yılından bugüne kadar gerçekleşen tüm işlemlerin tutulduğu kayıt zinciri ~400GB büyüklüğünde iken 2015 yılında kurulan Ethereum için bu değer ~5TB civarında. Sebep? Akıllı kontratlar ve nesneler.
Peki içerisinde nesne barındıran bu kadar büyük ve kabul edilmiş başka bir kayıt zinciri var mı? Hayır yok. Elbette Avalance, Binance vb. gibi alternatifler ortaya çıkmaya başladı ama genel kabul gören kayıt zinciri ethereum.
Peki nedir bu NFT? Tamam anladık, akıllı bir kontrat -tabi o ne demekse- ama ne bu? NFT; ya da uzun adıyla Non-fungible token sizin unique (eşsiz) çalışmanızı eşleştirdiğiniz birşey? Eşleştirmek derken sizin bu size ait olduğunu iddia ettiğiniz çalışmanın URL’sini tutan bir kayıt. “Size ait olduğunu iddia ettiğiniz…” bu cümleye dikkat.
Nasıl yani? Bizim JPG/MP3 vb. sanat eserimiz kayıt zincirinde değil mi? Tabiki de değil. O zaman 5TB yerine 5 trilyon TB’lık bir bir kayıt zincirinden bahsediyor olurduk. Biz bir NFT oluşturarak “Bak şuradaki eser var ya; işte o benim” diyoruz. Şurası derken? neresi?
Mesela Jack Dorsey’in popüler ilk tweet’i 2.9mUSD değerle satıldı.
Bu yukarıdaki tweet’in satıldığı NFT’nin içerisinde sadece bu tweet’in adresine bir URI var, başka birşey değil.
Eser gerçekten size mi ait? Eserin NFT olarak başka kopyası var mı? Bunlar kontrol edilen şeyler değil. Ben bir sanatçıymış gibi bir Ethereum hesabı açıp sanatciadi.eth şeklinde adımı alıp OpenSea’da sanatçı gibi bir hesap açıp onun eserlerini satabilirim. Bence buradaki “Authenticity” konusu en başka bir problem teşkil ediyor. Diyelim sanatçının Twitter hesabından paylaştığı URL’den tedarik yaptınız, aynı sanatçının aynı NFT’yi tekrardan oluşturmayacağı ne malum? Valla billa biz bu kişiyi doğruladık diye beyan eden platformlar var; peki onlar ne kadar güvenilir? Sorular oluşmaya başladı değil mi? Neyse devam edelim.
Fiziksel hayatta birşeyi satın aldığınızda o eşsiz kopya fiziksel olarak sizin elinizde olur. NFT’lerde ise ona adres gösteren bir “kontrat” satın alıyorsunuz. Bu çoğu durumda bir URI(URL) oluyor. O URL’nin hayatın sonuna kadar gideceği ne malum? Twitter kapansa veya Jack Dorsey tweetini silse, tweetini satın alan adam ne yapabilir? NFT boşa çıktı… Tabi bu aşamaya gelmeden önce kayıt zincirine geri dönelim. Sahi bu kayıt zincirini kim işletiyordu?
Kayıt zinciri dağıtık bir yapı. Ne kadar çok katılımcı o kadar güçlü demek. Peki ne kadar?
Ethereum ve Bitcoin kayıt zincirlerine 1 saatlik bir saldırının yaklaşık maliyeti 1.8mUSD mertebesinde. Bir sonraki ise 100kUSD mertebesinde. Geri kalanlarına değinmiyorum bile. O sebeple NFT’yi tutacağınız kayıt zincirinin güvenilir olması gerekiyor.
Peki o zaman sadece Ethereum var orada NFT’lerimizi oluşturalım. Oluşturalım tabi ama oluşturmanın bir maliyeti var. Şimdi 50-100USD’lik bir satış yapmayı planlıyorsanız baştan uyarayım, Ethereum’de bir NFT oluşturmanın maliyeti yaklaşık 500USD. Nasıl yani? Öyle. Adı da “Gas Fee”.
Bu kayıt zincirlerini işleten “miner” dediğimiz madencilere bu smart kontratları çalıştırmaları ve kayıt zincirine yazmaları için bir bedel ödenmesi gerekiyor. 2 hesap arası Ethereum transfer etmenin maliyeti 20-25USD mertebesinde iken bir smart kontratı oluşturmak yaklaşık 200USD, onunla bir NFT’yi ilişkilendirmek yaklaşık 120USD, o NFT’yi kazmak (mint) 75USD, kazılan NFT’yi bir yere transfer etmek de yine 120USD mertebesinde. Daha bismillah demeden Ethereum kayıt zincirine 500USD ödedik bile. Alternatif? Tabiki. Buyrun.
Polygon sadece bir örneği. Böyle pek çok kayıt zinciri var. Peki NFT’lerimizi tutan bu Polygon ne kadar güvenilir? Polygon Ethereum’un üzerine çalışan bir ölçekleme kayıt zinciri, Ethereumdaki Eth/NFT’lerinizi Polygon kontratına atıp sonra Polygon üzerinde işlem yapıyorsunuz vb. vb. lakin dikkat edin Ethereum üzerindeki türettiğiniz NFT’lerin ve Eth’lerin kontrolü sizden çıkmış oluyor. Kontrat sahibi “release” edene kadar artık size ait değiller. Hem eğer bu Polygon ağı gas-free ise bu ağı ayakta tutan madencilere kim ödeme yapıyor? Ne kadar ekmek o kadar köfte değil miydi?
Konuyu karmaşıklaştırdığımı fark ettim; o sebeple tekrar sadeleştirmeye çalışıyorum.
- NFT’ler aslında sadece bir “pointer”. Bir yeri gösteriyorlar o yerdeki “şey” her neyse şu kişiye (adrese) aittir diyor.
- NFT’nin gösterdiği adrese gidip sağ tıkladığınızda NFT’nin gösterdiği dosyayı indirebilirsiniz. Extra bir kalite vb. farkı yok. Esas sahibi neye sahipse sizde aynen ona sahipsiniz.
- Bir NFT’nin gerçekten o kişiye ait olduğuna dair bir kanıt yok. Size ait birşeyin NFT olarak satıldığını fark ettiğinizde de yapabileceğiniz bir şey yok. Kayıt zincirinin DMCA gibi bir kontrol noktası yok.
- Baktınız replikası var; sizde aynı şeyi tekrar NFT yapabilirsiniz. Sizde satarsınız. NFT oluşturmak 2 satır kod.
- İşi ucuza halletmek istiyorsanız Ethereum’da işlem yapmayın. Neredeyse 0USD harcayarak NFT listeleyebileceğiniz pek çok kayıt zinciri var. O kayıt zincirine bir şey olmaz ise tabi…
- Unique (eşsiz) bir şey elle dokunamadığınız bir hash/NFT olduktan sonra, ve sadece ekrandan baktıktan sonra ona gerçekten ne kadar sahipsiniz? Ben hızlı al sat tüccar tarzı birisi değilim. O sebeple buy&hold forever karakterindeki bir adam için NFT sahibi olmak ne kadar doğru bilemedim.
- Metaverse’de evinde sergilemek için NFT alanlar, acaba sizin kullanacağınız metaverse NFT’nin olduğu kayıt zincirini destekleyecek mi?
…vs. vs.
Eğer hala inadına NFT, inadına NFT diyorsanız sizi yazının ikinci bölümüne davet edeceğim. Henüz yazmadım ama o yazı visual studio code ve solana dili ile Ethereum kayıt zincirinde akıllı kontrat oluşturmayı, NFT oluşturmayı, kendi “Token” ini oluşturmayı içerecek.
Umarım kayıt zincirlerini basitçe anlatmayı başarmışımdır. Yazı biraz NFT’yi kötüler gibi olmuş ama bu kayıt zinciri teknolojisi kötü anlamına gelmiyor. Kayıt zinciri, güvensiz bir ortamda emtia (fungible token) ticareti için bin yılın buluşu bence.
About The Author
