İyi İnsan Yetiştirmenin Önemine Dair

Reading Time: 3 minutes

Çocuklarımıza disiplin vermemizin bir sebebi var: Onların iyi insanlar olmalarını isteriz.

Ebeveynlerin çocuklarına bağırmalarının ya da onları odalarına göndermelerinin sebebi, acı çekmelerini istiyor olmaları değildir. Hiçbirimiz, gördüğü yerde eğlenceye son vermek isteyen nefret dolu canavarlar değiliz. Amacımız, çocuklarımıza davranışlarının başkalarını da etkilediğini anlamalarında yardımcı olmak. Onların daha iyi insanlar olmalarını istiyoruz.

Ancak, başını belaya sokmaktan korkan bir çocuk ile doğru ve yanlışı ayırt edebilen bir çocuk yetiştirmek arasında fark var. Çocuklarımız büyüdüğünde her dakika onların yanında olmayacağız. Biz yanlarında değilken de iyi kararlar almalarını istiyorsak, başlarını belaya sokma korkusu tek başına yeterli bir motivasyon kaynağı olamaz.

Korkuya bel bağlamayın

Çoğumuz için, disiplinin yolu bağırmaktan geçer, ne de olsa işe yarar. İstediğinizi yapmadığı için bir çocuğu azarladığınız her durumda, çocuğunuzun davranışı değişir. Ama çocuk zihninde sizi kızdıran her şeyin bir listesini yapar ve bunları yaparken size yakalanmadığından emin olur.

Ancak siz çocukları iyi olmaları için her korkuttuğunuzda zihinlerinde bir şeyler oluşur. Davranışlarının diğer insanlar üzerindeki etkilerini düşünmeyi bırakarak sonuçların kendilerini nasıl etkileyeceğine odaklanırlar. İyi biri olmak bilinçli bir seçimden ziyade beladan kaçınmanın yolu haline gelir. Siz etraftayken uslu durabilirler fakat bu uzun sürmez. Arkanızı döner dönmez bütün bu iyi davranışlar sona erer.

Bırakın seçimi çocuklarınız yapsın

Çocuklar kötü değildir. Bebekler dahi doğuştan iyilik yapma yetisine sahiptir. Araştırmalar sonucunda, 14 aylık bebeklerin bile muhtaç insanlara yardım etmeye çalıştıkları görüldü. Herkesin içinde doğuştan gelen bir iyilik vardır. Bizler sosyal hayvanlarız. Birbirimize yardım etmek isteriz.

Ancak bu doğuştan gelen iyiliği yok etmenin en etkili yollarından biri, bunu çocuklara zorla yaptırmaktır. Özgür iradeleriyle yaptıkları takdirde çocuklar aslında daha yardımsever olurlar. Çocuklarla yapılan deneyler bize şunu gösteriyor: Çocuğunuzu birine iyilik yapmaya zorladığınızda bunu en asgari düzeyde yaparken, iyilik yapıp yapmama kararını ona bıraktığınızda asgarinin ötesine geçiyor.

Dahası ise bunu yapmaya devam ediyorlar. Hayır işi yapmaya zorlanan çocuklar bunu sadece zorunda oldukları zaman yaparken, yardım etmeye kendisi karar veren çocuklar yaptıkları şeyi sürdürmeyi de seçiyorlar. Bu, varoluşlarının bir parçası haline geliyor. Hatta, ebeveynler çocuklarını ödüllendirdikçe, çocukları daha az cömert davranıyor.

Onlara duygularını kontrol etmeyi öğretin

Çocuklar doğuştan iyi demiştim, hatırlıyor musunuz? Peki ya gözlerinizi devirip “Benimki değil” demenizi hatırladınız mı? Haksız değildiniz. Çocukların iyi olma yetilerinin olması her zaman öyle oldukları anlamına gelmiyor. Ama bunun çeşitli sebepleri var ve en büyük sebeplerden biri de duygular.

Çocuklar öfkelenir. Ani tepkileri ve dürtüleri vardır. İnsanlar duygusallaştıklarında, kaç yaşında olursa olsun, farklı kararlar vermeye başlarlar. İnsan olmanın en büyük zorluklarından biri duygularımızı kontrol etmektir. Bize, son derece yıkıcı şeyler yapmamızı söyleyen hislerle doluyuz ve bu hislere direnmeyi öğrenmemiz gerekiyor. Bu, iyi biri olmanın en büyük gerekliliklerinden biri.

Konuşun

Çocuklarınızın yeni bir şeyle karşılaştıklarında, sizin yönlendirmeniz olmaksızın doğru olanı yapmalarını istiyorsanız, olayları enine boyuna düşünebiliyor olmaları şart – bunun içinse pratik yapmaları gerekiyor.

Tam da bu yüzden neyin doğru neyin yanlış olduğu hakkında konuşmanız gerekiyor onlarla. “Birine zorbalık yapıldığını görsen ne yapardın?” gibi etik düşünce gerektiren senaryolar yaratın ve çocuklarınızı düşünmeye yönlendirin. Fikirlerini dinleyin, kendi fikirlerinizin bir kısmını paylaşın ve iyi insan olmanın zihinsel sürecinin pratiğini yapmalarına destek olun.

Bu, günün herhangi bir bölümünde yapabileceğiniz bir çalışma. Hikaye okurken yapabileceğiniz gibi bunu ayrıca bir oyun haline de getirebilirsiniz. Ancak en çok, çocuğunuz kötü davranışlar sergilediğinde işe yarayacaktır.

Çocuklarınız kötü bir şey yaptıklarında onları hemen cezalandırmayın. Onlara şunu sorun:  “Bir dahaki sefer sence neyi daha farklı yapabilirsin?” O kötü anı, çocuğunuz için bir öğrenme fırsatına çevirin ki onlar da daha iyi birer insan olmayı öğrensinler.

Söylediğinizle Yaptığınız Bir Olsun

Nihayetinde, en önemlisi iyi bir örnek sergilemekten geçer. Çocuklar ebeveynlerini taklit ederler. Onları nasıl yetiştirirseniz yetiştirin, sonunda korkutucu derecede size benzerler.

Çocuklarınıza yaptıklarınızı değil söylediklerinizi yapmalarını söylediğinizde, koyduğunuz kurallar ile kendi hayatınızı yaşama biçiminiz arasında bir fark olduğunu anlarlar ve kendi hayatlarında da bunu yapmayı öğrenirler. Yani uymak zorunda olmadıkları kurallar koyabildiklerini anlarlar.

Öte yandan, öğütlediğimiz şeyleri kendimiz de uyguladığımızda, çocuklar bizi taklit etmekle kalmayıp dürtülerini de daha iyi kontrol ederler. Çocuklar ebeveynlerine güven duyabildiklerini bildiklerinde, dünyayı görme biçimleri de bundan etkilenir ve düzgün bir insan yetiştirmek çok daha kolaylaşır.

^[1]Çev.: Zeynep Topal, https://www.parent.com/raise-good-person-instead-one-just-afraid-bad/